برنامه ورزشی برای بیماران دیابتی

در هنگام ورزش باید سطح گلوکز خون تثبیت شده باشد تا اختلال هشیاری و عملکرد پیش نیاید و در واقع تنظیمات هورمونی بدن است که در این بحران به تثبیت قند خون کمک می‌کنند.

در فعالیت بدنی با کاهش ترشح انسولین و افزایش ترشح گلوکاگون وکاتکولامین‌ها این امر صورت می‌گیرد و این تنظیمات هورمونی در دیابتی‌ها مختل است. در دیابت نوع ۱ اختلال قند خون در ضمن فعالیت‌های ورزشی بیشتر است و خطر کتواسیدوز دیابتی و کاهش یا افزایش سطح قند خون بیشتر وجود دارد اما در دیابت نوع ۲ بروز این خطرات کمتر است و به هر صورت در بیماران دیابتی، برنامه تمرین ورزش باید زیر نظر و با مشورت افراد متخصص طب ورزشی صورت پذیرد.

ارزیابی بیماران دیابتی قبل از شرکت و شروع ورزش لازم است و اول باید پزشک متخصص از سطح وضعیت بیمار از نظر کنترل قند، سلامت ارگانه‌ها و بروز عوارض دیابت در قلب، کلیه، چشم، اعصاب محیطی و اتونوم اطلاعات دقیقی به دست آورد، سپس برای فعالیت ورزشی وی برنامه ورزشی تنظیم کرد و ثابت شده در دیابت نوع ۲ برنامه ورزشی بلندمدت در درمان و جلوگیری از بروز عوارض و تثبیت مناسب سطح هموکلوبین بسیار مؤثر خواهد بود.

فردی که GTT مختل دارد با ۱۵۰ دقیقه ورزش منظم در طول هفته در سطح متوسط می‌تواند از بروز دیابت جلوگیری کند و ورزش‌های هوازی برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بسیار مفید است.

با این وجود چون اکثر این افراد چاق هستند، سن بالا دارند و از مشکلات و دردهای استخوانی رنج می‌برند، بیشتر تمرینات مقاومتی در این گروه پیشنهاد می‌شود ولی آگاهی از تکنیک تمرینات جهت جلوگیری از آسیب‌های ورزشی در این مورد ضروری است که در ادامه به برنامه ورزشی پیشنهادی برای این گروه از بیماران اشاره شده است.

این افراد ابتدا دوی آرام یا دوچرخه ثابت در حد سبک به مدت ۱۰ دقیقه داشته باشند و سپس ۵ الی ۱۰ دقیقه تمرینات کشش و انعطاف پذیری انجام دهند و بهتر است عضلات را در وضعیت کشش به مدت ۳۰ ثانیه نگه دارند، سپس تمرینات اصلی که به صورت مقاومتی است را شروع کنند که این تمرینات در هر ست، ۱۰ تا ۱۵ تکرار داشته باشد.

برای همه گروه‌های عضلات بزرگ، تمرین در نظر گرفته شود و ۳ جلسه در هفته به صورت منظم مدنظر قرار گیرد. همیشه از سطح کم و شدت کم و تکرار کم شروع و به تدریج افزایش یابد، البته اگر تمرینات در روزهای بیشتری از هفته باشد سطح قند خون ثابت‌تر می‌ماند.

پس از تمرینات اصلی، ۱۰ دقیقه سردکردن با فعالیت‌هایی مشابه گرم کردن داشته باشند. باید در نظر داشت که هرچه محدودیت حرکت‌یابی تحرکی بیشتر باشد باید زمان سرد کردن و گرم کردن طولانی‌تر باشد در صورتی که قندخون قبل از تمرین کمتر از ۱۰۰ باشد بهتر از انجام فعالیت ورزشی خودداری کرد.

همچنین در قند خون بالای ۳۰۰  نیز فعالیت ورزشی متوسط و سنگین مجاز نیست و در این بیماران معمولا ۶ تا ۱۴ ساعت پس از تمرینات ورزشی سطح قند خون پائین می‌آید و دچار هیپوگلیسمی می‌شوند. برای جلوگیری از این هیپوگلیسمی ابتدا می‌توان مصرف کربوهیدرات به خصوص در تمرینات سبک و متوسط قبل از تمرینات افزایش یاب، سپس کم کردن مقدار انسولین مصرفی به خصوص در تمرینات شدید و نیز تزریق‌های مکرر انسولین با استفاده از پمپ انسولین در جلوگیری از هیپوگلیسمی مفید است.

اگر سطح قندخون کمتر از ۱۲۵ باشد، باید قبل از مسابقه ۲۰ تا ۳۰ گرم کربوهیدرات و اگر ۱۸۰-۱۲۵ باشد ۱۰ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات مصرف کند. در فعالیت‌های سنگین و تمرینات که بیش از ۴ ساعت طول می‌کشد باید ۳۰ تا ۵۰ درصد میزان انسولین را کاهش داد. لازم است ورزشکار، مربی و کادر بهداشتی علایم کاهش قندخون را بدانند و در صورت بروز، از منابع قندی مانند آب میوه، آب نبات یا قند، قرص گلوکز استفاده کنند و سپس کربوهیدرات پیچیده و یا مواد حاوی پروتئین مصرف کند.

اگر فرد متوجه نشود و به حالت نیمه هشیاری درآید باید از تزریق زیر جلدی یا عضلانی mg۱ گلوکاگون استفاده کرد و اگر به حد تشنج رسید باید فورا IV تراپی و تزریق گلوکاگون همزمان صورت گیرد و بعد از هشیاری از منابع کربوهیدرات خوراکی و پروتئین استفاده شود.

در صورت وجود عوارض دیابت در این بیماران باید دقت کرد. اگر رتینوپاتی دیابتی وجود دارد از انجام فعالیت قدرتی سنگین و شدیدا نیاز به حبس نفس دارند جدا خودداری شود. همچنین باید از پرش‌ها و حرکاتی که بدن در حالت وارونه قرار می‌گیرد، پرهیز و اگر نوروپاتی محیطی وجود دارد از ورزش هایی که باعث آسیب پاها می‌شوند (دویدن های طولانی دارند) خودداری کرد. به قلم عابدی فرد