بسیاری از ورزشکاران برای اینکه عملکرد ورزشی خود را بالا ببرند و در رقابت با دیگر ورزشکاران بمانند، دست به هرکاری می‌زنند که از جمله این فعالیت‌ها می توان به استفاده از مواد نیروزا اشاره کرد. برخی از ورزشکاران حاضر هستند برای رسیدن به اهداف خود از هر روشی حتی روش های آسیب‌زا استفاده کنند و در این میان برخی از مواد نیروزا بیش از حد در بین ورزشکاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استروئیدهای آنابولیک
برخی از ورزشکاران از شکل‌های مختلف استروئیدها به عنوان استروئیدهای آندروژنیک آنابولیک یا تنها استروئید آنابولیک برای افزایش توده عضلانی و قدرت استفاده می‌کنند و باید در نظر داشت هورمون اصلی استروئید آنابولیک تولید شده به وسیله بدن، تستسترون است.
تستسترون دو اثر اصلی روی بدن دارد، اثر آنابولیک باعث تولید شدن عضله و ساخت عضلات می‌شود و اثر آندروژنیک مسئول رفتارهای مردانه از جمله رشد مو و تغییر صدا است.
برخی ورزشکاران به صورت مستقیم از تستسترون برای بالا بردن عملکرد ورزشی خود استفاده می‌کنند، این هورمونها برای استفاده‌های پزشکی تایید شده اند اما برای بالا بردن عملکرد ورزشی هیچ ارگانی آنها را تایید نکرده است.
علاوه بر اینکه استروئیدها باعث بالا بردن توده عضلانی می شوند، استروئیدهای آنابولیک می‌توانند کاهش آسیب‌های عضلانی که در طول تمرینات شدید رخ می‌دهد را به همراه داشته باشند، همچنین آنها می‌توانند به ریکاوری ورزشکاران از فصل های مختلف تمرینی کمک کنند و آنها را با سرعت بیشتری برای آماده شدن و شرکت در فصل بعد آماده سازند.
علاوه بر این بسیاری از افراد غیر ورزشکار به دلیل این که علاقه زیادی به داشتن توده عضلانی بیشتر دارند از استروئیدهای آنابولیک استفاده می‌کنند.
خطرات ناشی از استروئیدهای آنابولیک
بسیاری از ورزشکاران استروئیدهای آنابولیک را در دزهایی بیش از دز تجویز پزشکی استفاده می‌کنند و استروئیدهای آنابولیک می‌تواند عوارض جانبی جسمانی شدیدی را به همراه داشته باشد.
مردان
از جمله خطرات ناشی از استروئیدهای آنابولیک در مردان می‌توان به سینه های برجسته، کوچک شدن بیضه‌ها، ناباروری، بزرگ شدن غده پروستات اشاره کرده کرد و در این عوارض در زنان می‌تواند به صورت عمیق‌تر شدن صدا که برگشت ناپذیر است خود را نشان دهد.
زنان
علاوه بر این خطرات ناشی از استروئیدهای آنابولیک در بین زنان می‌تواند شامل بزرگ شدن کلیتوریس که ممکن است برگشت ناپذیر باشد، افزایش موهای بدن، و تاسی که می تواند برگشت ناپذیر باشد، بروز پیدا کند.
مردان و زنان
هم زنان و هم مردان نیز می‌توانند عوارض مشابه آکنه شدید، افزایش خطر تاندونیت و پارگی تاندون، ناهنجاریهای کبدی و تومورها، افزایش لیپوپروتئین های با چگالی کم، کاهش لیپوپروتئین با چگالی بالا، فشار خون بالا، مشکلات قلبی و گردش خون، رفتارهای پرخاشگرانه، خشم یا خشونت، اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی و وابستگی به مواد مخدر را تجربه کنند.
دوپینگ چیست؟
دوپینگ به معنای استفاده از مواد متعلق به گروه داروهای ممنوع، محدود شده و یا استفاده از روشهای گوناگون غیرمجازی می باشد. دوپینگ نوعی تقلب است که از جنبه های مختلف منجر به انحطاط و مرگ می شود:
مرگ فیزیولوژیک چرا که دستکاری غیرقانونی در فرایند طبیعی باعث تغییرات شدید و گاهاً برگشت ناپذیری در بدن می شود. و مرگ جسمی نظیر برخی موارد اسف بار مرگ ورزشکارانی که در سالهای اخیر مشاهده شده است. همچنین انحطاط روانی و شخصیتی ناشی از رضایت شخص به تقلب، نادیده انگاشتن توانایی ها و ظرفیت های شخصی و بزرگ کردن ناتوانی ها و معایب و بالاخره انحطاط اخلاقی به واسطه تعدی فرد از قوانینی که تمام جامعه بشری پایبند آن هستند.
انواع داروهای دوپینگ
این داروهای نیروزا معمولاً در پنج گروه دارویی طبقه بندی می شوند:
الف) داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی: این داروهای نیروزا در درمان جهت افزایش هوشیاری، رفع خستگی، کاهش اشتها، درمان برخی اختلالات خواب آلودگی و نیز در فزون فعالیتی کودکان بکار می روند. داروهایی از این دسته که در ورزش مورد استفاده نابجا قرار می گیرند، شامل کوکائین، آمفتامین، کافئین و پروپانول آمین هستند. محرکهای سیستم اعصاب مرکزی توسط ورزشکاران برای افزایش میزان انرژی، دقت و تمرکز حواس، تحریک رفتاری و بالابردن سطح هوشیاری استفاده می شوند. این داروها در حدود ۲۰ درصد از مجموع سوءاستفاده های دارویی را به خود اختصاص می دهند.
ب) داروهای مخدر: از این داروها می توان از هروئین، مورفین، متادون و … نام برد.
ج) استروئیدهای آنابولیک: استروئیدهای آنابولیزان، مشتقات هورمونهای مردانه یا تستوسترون می باشد که در مقایسه با خود تستوسترون(هورمون مردساز) دارای اثرات آنابولیک بیشتر و اثرات مردانه(آندروژنیک) کمتر هستند. عوارض کبدی استروئیدهای آنابولیزان گسترده بوده و در زمره عوارض بلند مدت و خطرناک این داروها می باشد. این عوارض در هنگام مصرف انواع خوراکی داروها بیشتر دیده می شوند. داروهایی نظیر ناندرولون، تستوسترون، اکسی متولون، استانوزولول و … در این گروه جای می گیرند.
د) داروهای ادرارآور: این داروها شامل دسته گسترده ای از ترکیبات شیمیایی با اثر مشترک افزایش میزان دفع ادرار می باشد. مصرف نابجای داروهای مدر در ورزش بدلیل اثر کاهش وزن ناشی از آنهاست که در رشته هایی نظیر کشتی، وزنه برداری، بوکس، ورزشهای رزمی و قایق رانی مطلوبست به علاوه این داروها برای رقیق کردن ادرار و فرار از نتیجه آزمایشات مثبت سایر داروهای مورد استفاده در دوپینگ بکار می روند. از عوارض ناخواسته این داروها، به هم خوردن تعادل آب و الکترولیتهای بدن(که برای حفظ حیات بسیار ضروری است)و مخاطرات قلبی عروقی، عصبی و متابولیک ناشی از آن قابل ذکر است. در این گروه می توان از فوروسماید، تیازید، اسپیرونالاکتون و … نام برد.
ه) هورمونهای پپتیدی وگلیکوپروتئینی و آنالوگهای آنها: داروهایی مثل هورمون رشد اریتروپویتین و … در این دسته جای می گیرند.
با این حال برخی از داروها نیز موجودند که مصرف آنها تا حد خاصی بلامانع است ولی استفاده بیش از حد مجاز آنها دوپینگ تلقی می شود. از این میان می توان از الکل، ماری جوآنا(حشیش)، داروهای بی حس کننده موضعی، کورتیکوستروئیدها و بتابلوکرها نام برد.
انواع دوپینگ
رایج ترین مصرف مواد و داروهای نیروزا از طریق خوردن، نوشیدن یا تزریق این نوع داروها است. که به این نوع مصرف، نوع خوراکی، مصرفی یا تزرقی گفته می شود. اما نوع دیگر آن، دوپینگ خونی است. در این نوع دوپینگ، خون شخصی به شخصی دیگر (با گروه خونی یکسان) و یا خون همان شخص به خودش (بعد از یک دوره ذخیره) از طریق رگ تزریق می گردد. این کار باعث می شود تا توانایی انتقال اکسیژن در خون شخص تزریقی بالا رود تا بنابراین استقامت آن شخص نیز افزایش یابد. دوپینگ خونی معمولا برای ورزشهای استقامتی مثل دو میدانی/ماراتون، دوچرخه سواری و اسکی کارایی دارد.
عوارض داروهای نیروزا
داروهای نیروزا من جمله، استروئیدهای آنابولیک، دارای عوارض جانبی بسیاری هستند که برخی از آنها برگشت پذیر و بعضی دیگر غیرقابل برگشت می باشند از جمله می توان موارد ذیل را نام برد.
عوارض قلبی و عروقی
احتباس آب و نمک، افزایش حجم خون، ازدیاد فشار خون، افزایش چربی های خون، بی نظمی ریتم قلب، تغییر ابعاد قلب، انفارکتوس فلبی و سکته مغزی
عوارض کبدی
اختلال کبدی، اختلال در عملکرد کبدی، افزایش آنزیم های کبدی، یرقان و سرطان کبد.
عوارض روانی
افسردگی، هیجان بیش از حد، پرخاشگری، بی ثباتی عاطفی، حالت تهاجمی و خشونت، بی خوابی، اضطراب، اختلالات شخصیت و وابستگی روانی به دارو.
عوارض داروهای نیروزا برای مردان
عوارض جانبی داروهای نیروزا خاص مردان: کاهش تعداد اسپرم ها، تحلیل رفتن بیضه ها، عقیمی، بزرگ شدن پستان ها، احساس دفع فوری و مکرر ادرار، کاهش توانایی جنسی. همچنین در پسران نابالغ منجر به بسته شدن زودرس غضروف های رشد و توقف رشد قدی، رشد غیرطبیعی مو، تیرگی پوست می شوند.
عوارض داروهای نیروزا برای زنان
اختلال در قاعدگی، هیرسوتیسم(رشد زیاد مو در نواحی غیر طبیعی مثلاً در صورت خانم ها)، تاسی، کلفت شدن صدا، تحلیل پستانها، سرکوب شیردهی، پوست چرب و آکنه.
از دیگر عوارض داروهای نیروزا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پرخاشگری، خودکشی، قتل، آکنه، ریزش مو، کاهش رشد طولی استخوان‌ها، خونریزی داخلی، دیابت، سرطان خون (لوسمی)، ازدیاد و کاهش فشار خون، تنگی نفس، زخم معده، پوکی استخوان، سردرد، لرزش دست‌ها و پاها، درد مفاصل، سرگیجه، کابوس شبانه، تهوع، استفراغ، تشنج، شوک، کما، مرگ.
لیست داروهای دوپینگ
شایع‌ترین مواد نیروزا که در بین ورزشکاران ایرانی رواج یافته است عبارتند از: ناندرولون، تستوسترون، متاندیون (متان)، هورمون رشد، انسولین، سوما، LH، HCG، کلنبوترول، فوروسماید (لازیکس)، آمفتامین (در ایران کراک به مخلوطی از آمفتامین و هروئین گفته می شود)، مت آمفتامین (شیشه)، دی اکسی مت آمفتامین (اکس)، کوکائین، مواد مخدر سنتی (حشیش و ترکیبات تریاکی)، دگزامتازون، بتامتازون، پردنیزولون، هیدروکورتیزون، تریامسینولون، الکل، ایندرال (پروپرانول)، آتنولول.
مجازات دوپینگ
کمیته بین المللی المپیک با تمایز بین استفاده آگاهانه و عمدی از یک سوء مصرف غیرآگاهانه در قالب فرمولهای دارویی درمانی(نظیر وجود داروهای ممنوعه در فرمولهای ضد سرماخوردگی یا ضد اسهال) مجازاتهای خود را چنین اعلام نموده است:
دوپینگ آگاهانه
سه سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف.
محرومیت مادام العمر از شرکت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف.
دوپینگ غیر آگاهانه
سه ماه محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف.
دو سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف.
لازم به ذکر است که در تمامی موارد فوق الذکر،اگر فرد خاصی موفق به دریافت مدال شده باشد مدال وی باز پس گرفته می شود.
دوپینگ در فوتبال
بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد از موارد دوپینگ در ایران بصورت ناآگاهانه انجام می شود. هاشمیان تخلف از یکی از بندهای مربوط به قوانین ضد دوپینگ را دوپینگ دانست و عنوان‌کرد: بازیکنان باید این مساله را بدانند که مصرف و یا قصد مصرف مواد غیرمجاز حتی اگر نمونه‌ای گرفته نشود و از طرق دیگر دوپینگ ثابت شود، محرومیت به دنبال خواهد داشت. وی خاطرنشان‌کرد: در قانون گذشته اگر بازیکنی از دادن نمونه کنترل دوپینگ به هر دلیلی امتناع می‌کرد ۲ سال از فعالیت ورزشی محروم می‌شد این درحالی است که در قانون جدید این محرومیت به ۴ سال افزایش یافته است.
دوپینگ دارویی چیست؟
تجویز یا مصرف هر ماده خارجی با مقادیر غیر طبیعی توسط اشخاص سالم با هدف انحصاری کسب یک افزایش غیر عادی و غیر منصفانه در کارایی ورزشی و در مسابقه تحت عنوان دوپینگ محسوب می شود.
داروها موادی هستند که برای درمان، تشخیص و یا پیشگیری از بیماری مورد استفاده قرار می گیرند. اما داروها ضمن ایفای نقش های درمانی از خود عوارض و گاه مسمومیت های غیر قابل جبرانی را بجا می گذارند. این گونه عوارض به دو دسته سریع ظاهر شونده و با تاخیر ظاهر شونده تقسیم می شوند. اگرورزشکاری دارو را با هدف دوپینگ استفاده کند پس از سالها ممکن است دچار سرطانهای مهلک و یا بسیاری از عوارض مزمن و برگشت ناپذیر شود. ورزشکاران به عنوان سالمترین قشر جامعه اگر تن به مصرف خودسرانه داروها بدهند کلیه عوارض نامطلوب را هم به جان خریده اند. بنابراین استفاده از هر گونه دارو بدون نیاز پزشکی و دور از نظارت متخصصین مربوطه، تحمیل اثرات ناخواسته را به همراه دارد. با بالا بردن سطح آگاهی در مورد مصرف داروها و عوارض آنها می توان به این مشکل و خطرات بالقوه آن فائق آمد.
چه داروهایی غیر مجاز و خطرناک در ورزش هستند؟
بطور کلی ورزشکار نباید از هیچگونه دارویی در طی ورزش استفاده کند. بنابراین از نظر جامعه پزشکی کلیه داروها عوارض ناخواسته ای دارند که سلامتی در ورزش را زیر سوال می برند.
چرا مصرف داروها در ورزش ممنوع است؟
دلایل فیزیکی: دوپینگ یک عامل مخاطره آمیز حاد برای سلامت انسان است و امکان بالقوه مرگ و یا ناتوانی طولانی مدت و نیز صدمات جبران ناپذیر فکری و روانی را به همراه دارد.
دلایل اخلاقی: استفاده از داروها در ورزش طبق مفاهیم واقعی ورزش، غیر اخلاقی است و می تواند به اعتیاد منجر شود که نتیجه آن تباهی اجتماعی و اخلاقی فرد می باشد.
مهمترین موادی که به عنوان دوپینگ محسوب می شوند کدامند؟
- استروئید های آنابولیزان
- هورمونها و مواد وابسته
- داروهای ادرارآور و پوشاننده
- داروهای مخدر
- …….
با توجه به اینکه استروئیدهای آنابولیزان شیوع مصرف بیشتر و با عوارض جانبی بالا هستند، مختصری در مورد آن توضیح می دهیم:
استروئیدهای آنابولیزان
موادی هستند که مشتقات سنتتیک (صناعی) تستسترون که بطور طبیعی در بیضه، تخمدان و قشر غده فوق کلیه ساخته می شود، است. استروئیدهای آنابولیزان دارای دو اثر آنتی کاتابولیکی که باعث تغییر حالت توازن ازت می گردند که این امر به احتمال قوی از طریق ازدیاد استفاده بدن از پروتئین های مصرف شده می باشد و اثرات آنابولیکی استروئیدهای آنابولیزان همان اثرات تستسترون می باشد و به توانایی آنها در القاء سنتز پروتئین در سلولهای عضلات مخطط مربوط می شود. ورزشکاران این مواد را به منظور افزایش وزن ، حجم، قدرت عضلانی مورد سوء استفاده قرار می دهند.
عوارض جانبی این مواد چیست؟
عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک به دو دسته بزرگ تغییرات خارجی و تغییرات داخلی تقسیم می گردند.
منظور از تغییرات خارجی چیست؟
تغییرات خارجی یعنی تغییراتی که در خارج از بدن به وجود می آید و در ظاهر دیده می شود. که عموما در پوست و مو می باشد در افرادی که از این مواد استفاده می کنند با توجه به مقدار و مدت زمان مصرف مواد عوارضی ایجاد می شود. به عنوان مثال به تدریج منافذ پوستی بزرگتر می گردد و پوست زبر و خشن می شود. مخصوصا در خانمها این مسئله بغرنج تر می باشد. آکنه یا جوشهای بزرگ پوستی ایجاد می شود. همچنین در این افراد چون عضلات خیلی سریع رشد می کنند و این افزایش وزن منجر کشیدگی پوست و در نهایت ترک پوست می شود.
همچنین استفاده از استروئیدهای آنابولیک باعث افزایش سرعت ریزش مو می شود که غیر قابل برگشت است. بزرگ شدن سینه ها در مردان، پرمویی در زنان، خشن شدن صدای زنان از دیگر عوارض این داروها می باشد.
از تغییرات و عوارض داخلی که ظاهر نیستند چه مواردی می باشند؟
عوارض قلبی عروقی، اختلالات رشد و نمو، عوارض کلیوی، مشکلات کبدی که منجر به سرطانهای متعدد می شود، اختلالات سیستم ایمنی، اختلالات میل جنسی، فشار خون بالا، احتباس آب و نمک، عوارض روانی، عقیمی
چرا استفاده از استروئیدهای آنابولیزان باعث عقیمی می گردد؟
افزایش هورمونهای صناعی مردانه باعث می شود بدن هورمون مردانه (تستسترون) کمتری بسازد که این عمل باعث کوچک شدن بیضه ها و کاهش اسپرم در مردان که در نهایت باعث ناباروری و عقیمی می گردد.
چرا با استفاده از استروئید های آنابولیزان عضلات واقعا عضله نیست و نمایی از آن دارو است؟
چون مصرف استروئید های آنابولیزان باعث ذخیره شدن آب و الکترولیت در عضلات و تورم بافتها می شود این احتباس آب در پوست و خون باعث می شود که افراد دارای پوستی پف کرده و ورم کرده باشند.
داروهای مدر چیست و برای چه استفاده می گردند؟
این داروها تولید و دفع ادرار را زیاد می کنند و در درمان طیف وسیعی از بیماریها و اختلالات مورد استفاده قرار می گیرند مثل نارسایی مزمن کلیه یا نارسایی احتقانی قلب
عوارض جانبی داروهای مدر کدامند؟
کم آبی بدن، کاهش حجم خون، کرامپهای عضلانی، افزایش فشار خون ارتواستاتیک (بهنگام برخاستن) این عوارض می توانند جزئی بوده و یا جدی و خطرناک باشند که زندگی را به خطر می اندازد. اگر کم آبی بیش از ۱۰% شود باعث بستری شدن و حتی باعث مرگ می شود. کاهش حجم خون باعث افزایش ضربان قلب، کاهش عملکرد دستگاه قلبی عروقی می شود که در نتیجه خون به اندامهای حیاتی نمی رسد.
چرا ورزشکاران از داروهای مدر استفاده می کنند؟
داروهای مدر معمولا در ورزشهایی که وزن مهم است، بعنوان کاهنده وزن و همچنین جهت گمراه کردن آزمایش دوپینگ استفاده می گردند.
آیا روش دیگری برای کاهش وزن در ورزشکاران وجود ندارد؟
روشهای بسیار وجود دارد که البته پر زحمت و طولانی است اما به سلامت ورزشکار لطمه نمی زند مثل رژیمهای غذایی تحت نظر متخصص مربوطه و تمرینات هوازی چربی سوز
آیا بدون استفاده از داروها می توان کارایی ورزشی را بالا برد؟
با استفاده از تمرینات منظم و مرتب و رژیم غذایی مناسب و باور به توانایی فردی می توان ورزشی سالم و خالی از هرگونه خطری انجام داد.
چه ویتامین ها را می توان استفاده کرد؟
بیشتر مطالعات نشان داده اند ویتامین هایی که اثر آنتی اکسیدانی دارند مثل ویتامین C و E در ورزش موثرند و از تولید رادیکالهای آزاد که مواد مضری هستند جلوگیری می کنند و همچنین ویتامین های گروه B . البته میزان مصرف این مکملها باید در حد طبیعی باشد و از مصرف بیش از حد آنها خودداری شود. همه در صورتی موثرند که در رژیم غذایی مناسب، ورزش و تمرینات مناسب ارائه گردد.
با آگاهی از حقوق ورزشی به سلامت جسم و روح و تمکین از قانون ورزش احترام خواهیم گذاشت.
موسسه حقوقی امیدنوید اولین مرجع رسیدگی به مسائل ورزشی در ایران
با مشاوره به ورزشکاران، مربیان و باشگاه ها از حقوق آنان دفاع می نماید
و شما را با اساتید برجسته و تخصصی حوزه حقوق ورزشی آگاه می نماید
