کلاسیک‌سواران ایرانی با گرفتار شدن در چرخه پر پیچ و خم پلاک تاریخی، شرایط مبهم و پیچیده‌ای را تجربه می‌کنند، موضوعی که نه فدراسیون اتومبیلرانی و نه وزارت ورزش و نه کمیته حفاظت و صیانت از خودروهای کلاسیک حاضر به پذیرش مسوولیت و تبعات آن نیستند.
سال ۸۱ درست زمانی که مردم ترس داشتند خودروهای قدیمی خود را از خانه بیرون بیاورند، چرا که بحث اسقاط ماشین‌های قدیمی داغ شده بود، کمیته کلاسیک فدراسیون اتومبیلرانی برای حمایت از خودروهای کلاسیک به این ماجرا ورود کرد. سال ۸۶ همزمان با طرح «هوای پاک» که بسیاری از ماشین های باارزش قدیمی از رده خارج شده و از بین رفتند، کمیته کلاسیک فدراسیون نهایت تلاش خود را کرد تا جلوی این اتفاقات بد را بگیرد. بعد از آن نامه‌نگاری‌هایی صورت گرفت که هر ماشینی اسقاط نشود و خیلی از ماشین‌ها نجات پیدا کردند و تا حدودی جلوی این کار گرفته شد.
با پیگیری و پیشنهاد این کمیته و فدراسیون اتومبیلرانی، وزارت ورزش تصمیم به تشکیل کارگروهی برای حفظ و صیانت از خودروهای کلاسیک گرفت. طبق مصوبه‌ای به هیات وزیران تصمیم بر این شد تا کارگروهی با حضور «وزارت ورزش و جوانان»، «وزارت صنعت، معدن و تجارت»، «وزارت کشور»، «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» و «سازمان محیط زیست» تشکیل و از این خودروها صیانت شود. تصمیم بر این شد تا راهور نیز برای شماره‌گذاری با این نهادها همکاری کند.
در سال آخر ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد از دل جلسات این کارگروه «پلاک تاریخی» بیرون آمده و رونمایی شد. امروزه حدود ۵۰ کشور دنیا این پلاک را دارند و از خودروهای باارزش خود به این شکل حفاظت می‌کنند.
اما با اینکه هدف از این طرح حفظ و صیانت از خوروهای تاریخی بود، دیری نگذشت که با مشخص شدن قوانین عجیب و غریب پلاک تاریخی، کمپینِ «نه به پلاک تاریخی» شکل گرفت. در آیین نامه پلاک تاریخی بندهایی آمده بود که حتی مالکان خودروها هم از آن خبر نداشتند، بنده‌هایی که به شدت مالکان را محدود کرده و به ضررشان بود.
در یکی از بندها آمده بود که تمام ماشین‌ها دارای این پلاک، میراث ملی به حساب می‌آیند. از دیگر بندهای عجیب این آیین نامه این بود که صاحبان خودروهای کلاسیک، ماشین‌های خود را باید به تعمیرگاه‌هایی ببرند که مورد تایید این کار گروه است یا برای تردد از قبل هماهنگی کنند، یعنی اگر فردی قصد بنزین زدن به ماشین خود را داشت باید ابتدا مجوز گرفته و بعد به پمپ بنزین می‌رفت. دیدگاه‌ها تخصصی نبود و از اهل فن نیز سوالی در این خصوص نکرده بودند.
بیشتر ناراحتی کلاسیک‌سوران این بود که چرا نماینده آنها به درستی از حق و حقوق آنها دفاع نکرده است و همین موضوع اعتراض آنها را دربرداشت. در ادامه این اعتراضات، دبیرخانه کارگروه که در کانون جهانگردی مستقر است طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که بیش از ۶۰ درصد بندهای آیین نامه که موجب ضایع شدن حق و حقوق مالکین بود، اصلاح شده و سایر بندها نیز اصلاح شده و در مصوبه هیات وزیران خواهد آمد که متاسفانه تا به این لحظه این مهم عملی نشده است.
حال امید این است که اصلاح آیین نامه پلاک تاریخی هرچه زودتر در مصوبه هیات وزیران تحقق یابد تا همه به دنبال این پلاک رفته و همچون سایر کشورها بتوانند در شرایطی عادی تردد داشته باشند. خواسته مشخص این است که همچون مالکان دیگر کشورها که مردم در یک نصفه روز به محل شماره‌گذاری رفته و خودرو کلاسیک خود را پلاک می‌کنند، بتوانند خودرو خود را شماره کرده و تردد کنند، اما متاسفانه در ایران این موضوع تازه پس از گرفتن هزینه کلان، ۶ ماه تا ۲ سال زمان می‌برد و در پایان معلوم نیست که صاحب خودرو موفق به کسب پلاک تاریخی شود یا نه. در واقع می‌توان گفت که طرح کارگروه پلاک تاریخی، که در آن ۶ نهاد و وزارتخانه تصمیم‌گیرنده هستند با تنها شماره گذاری ۳۰۰ خودرو در تمام این سال‌ها، یک طرح شکسته خورده است.
اکنون سوال دارندگان پلاک‌های تاریخی این است که، دبیرخانه کارگروه در این ۱۰ سال کدام مجوز تردد را صادر کرده که امروز با توجه به آن از عملکرد خود دفاع کند؟ در حالی که گفته می‌شد این خودروها می‌توانند سالانه ۵ هزار کیلومتر تردد کنند؛ که تا به امروز چنین موضوعی محقق نشده است، که اگر اینطور هم می‌شد، راهور که اعلام کرده این خودروها به هیچ وجه حق تردد ندارند، اجازه این کار را نمی‌داد.
در تمام دنیا همه کارها در کمترین زمان ممکن در همان شماره گذاری انجام می‌گیرد. با این حال اگر اصرار بر حضور این کارگروه است، دست کم می‌توان دبیرخانه کارگروه را در محل شماره گذاری مستقر کرده و نمایندگان تام الاختیار کارگروه در این محل حاضر شوند. به واقع به نظر می‌رسد درخواست از این کارگروه این است که تلاشی برای اختراع دوباره چرخ نداشته و در این مورد همچون سایر کشورها عمل کنند.
در ایران فقط حدود ۷ هزار خودروی کلاسیک وجود دارد که معادل تقریبا ۲ روز تولید خودروسازان داخلی است، با این حال عده‌ای سنگ جلوی پای مالکان خودروهای کلاسیک می‌اندازند و بحث‌های مختلف از جمله هوای پاک و شرایط نگهداری را مطرح می‌کنند، در حالی که مالکان این خودروها بهتر از هر فرد یا نهادی می‌دانند چطور از خودروهای‌شان نگهداری کنند.
زاهدی: مشکل تردد از جانب ما نیست، راهور باید کوتاه بیاید
محمدرضا زاهدی رئیس اداره اموال فرهنگی – تاریخی وزارت میراث فرهنگی و نماینده وزارت میراث فرهنگی در کارگروه شناسایی و صیانت از وسایل نقلیه تاریخی در مورد مشکلات و محدودیت هایی که برای تردد این خودروها وجود دارد، گفته بود: «مشکل تردد مربوط به ما نیست و پلیس راهور ناجا باید در موردش تصمیم بگیرد. دلیل این را نمی‌دانم که چرا محدودیت وجود دارد؛ این که چرا پلیس راهور کوتاه نمی‌آید برای خود ما هم مشخص نیست. با این حال از نظر ما این خودروها مشکلی برای تردد نخواهند داشت.
وی در مورد ورود خودروهای قاچاق و واسطه‌گری‌هایی نیز گفته است: «از حدود ۳۰۰ خودرویی که پلاک تاریخی گرفته‌اند دو دستگاه با مشکل مواجه شدند که برای بررسی تکمیلی در دستور کار قرار گرفتند. البته این دو دستگاه هم پلاک ملی را قبلا دریافت کرده بودند. ما به خودروهایی پلاک تاریخی می دهیم که هم توسط کارشناسان تایید شده باشند و هم در شماره گذاری کشور سابقه داشته باشند. اگر این سابقه را نداشته باشند درخواست آنها رد می شود. تاکنون فقط دو خودرو را به عنوان مهاجر یا قاچاق تشخیص داده‌ایم که باید بررسی بیشتری در موردشان صورت بگیرد. هر چند پلاک ملی را داشتند.»
دریایی: تمام زحمات ما را به باد دادند
مهدی دریایی کارشناس اسبق کارگروه حفظ و صیانت از وسایل نقلیه تاریخی که تخصص باستان‌شناسی صنعتی در حوزه اتومبیل‌های کلاسیک در این کارگروه حضور داشته و چندی پیش استعفا داده در این باره می‌گوید: «نکته‌ای که در شرایط کنونی بسیار به چشم می‌آید این است که همه افرادی که پلاک تاریخی گرفته بودند نسبت به شرایط موجود معترض هستند. در واقع وعده داده شده بود که با دادن پلاک تاریخی اجازه تردد به خودروها نیز داده می‌شود اما تا جایی که من در جریان هستم تاکنون که حدود ۳۰۰ پلاک تاریخی ارائه شده است هیچ کدام از این خودروها نتوانسته‌اند اجازه تردد بگیرند. دلیل اصلی این شرایط این است که در مصوبه هیات وزیران که خود کانون اتومبیلرانی و سازمان میراث فرهنگی وقت آن را گرفتند، آقایان موضوع «تردد» را حل و فصل نکرده بودند. به این مفهوم که اتومبیل‌ها اصلا حق تردد ندارند و این در صورتی است که توافق اولیه پنج هزار کیلومتر تردد در سال برای خودروهای دارای پلاک تاریخی بود. این در واقع موضوعی است که کانون اتومبیلرانی مطرح کرد و خودشان بریدند و دوختند. به نظر مخالف اصلی تردد خودروهای پلاک تاریخی هم راهور است، برای همین هم در آیین‌نامه این مصوبه نیز حق تردد را امضا و تایید نکرد.
وی ادامه داد: در این میان علاوه بر معضلی که در مورد موضوع حق تردد خودروهای دارای پلاک تاریخی و پروسه دشوار و زمانبر اخذ این پلاک وجود دارد، تعدادی از خودروهای قاچاق نیز توانسته‌اند پلاک تاریخی دریافت کنند. یک خودروی بنز اتاق ۱۰۸ که سندش را روی بنز اتاق ۱۱۳ گذاشته‌اند. به این معنی که بنز چهار در را تبدیل به کوپه کرده‌اند و بعد این را در قالب پلاک تاریخی مورد کارشناسی قرار داده و متاسفانه توانسته‌اند پلاک تاریخی هم بگیرند. یعنی تمام زحماتی که ما در ۱۳ سال اخیر کشیده بودیم را یک شبه بر باد دادند. این در حالی است که ماموریت اصلی پلاک تاریخی جلوگیری از قاچاق بود؛ اما خودروی قاچاق که هیچ عوارضی پرداخت نکرده بود و به صورت قاچاق وارد کشور شده، مشمول پلاک تاریخی شده است. یعنی تمام هیمنه و ارزش پلاک تاریخی با چنین کار ناصحیحی از بین رفت. ارزش واقعی خودرو اوراق شده شاید ۵۰۰ میلیون تومان هم نباشد، اما با این تغییر و انتقال سند آن، قیمت آن بنز کوپه به ۱۳ تا ۱۵ میلیارد تومان رسیده است.»
دریایی با اشاره به پروسه زمانبر دریافت پلاک تاریخی گفته است: «بسیاری از این افراد که در این پروسه درگیر هستند با من تماس می‌گیرند و اعلام می‌کنند که متاسفانه مسئولان کانون به هیچ عنوان پاسخگوی آنها نیستند. موضوع پلاک تاریخی ارتباطی با وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان محیط زیست و یا سایر سازمان‌ها ندارد. از نگاه ما پلیس راهور و نهایتا وزارت میراث فرهنگی آن هم در صورت داشتن کارشناس اتومبیل خبره باید در این مورد نظر بدهند. از نگاه من تنها نهادهایی که باید در مورد پلاک تاریخی تصمیم گیر باشند این دو نهاد هستند.»
حسنی: تردد پلاک‌های تاریخی را باید راهور از دولت درخواست کند
فاطمه حسنی از اعضای کارگروه حفظ و صیانت از وسایل نقلیه تاریخی که از سال ۸۵ به نمایندگی از سازمان محیط زیست در این کارگروه حضور دارد درباره تردد خودروهای پلاک تاریخی می‌گوید: «آنچه که در قانون و دستورالعمل وجود دارد این است که این خودروها یک قرارداد محدود تردد به اندازه پنج هزار کیلومتر در سال دارند؛ ولی اینکه چگونه می‌توانند تردد کنند و از آن استفاده کنند را من در جریان نیستم. البته تا به امروز خودرویی نبود که از کارگروه اجازه تردد گرفته باشد.»
حسنی در واکنش به این سوال که نیاز به تغییر قوانین در این حوزه احساس می‌شود گفته است: «بله یکسری از موارد است که برای شرایط خاص باید تغییرات صورت بگیرد و استثنائاتی قائل شوند. موضوعاتی مثل زمان اسقاط خودروها یا معاینه فنی موضوعاتی هستند که ما هر دوره‌ای که جلوتر می‌رویم متوجه ایرادات آن می‌شویم و ایرادات را مطرح کرده و برای اصلاح به هیات دولت می‌فرستیم. از آنجایی که پلاک این خودروها تغییر می‌کند باید در سامانه راهور هم مورد تعریف قرار بگیرد و این کار باید از سوی راهور انجام شود و باید شرایطی را در نظر بگیرد تا پلاک این خودروها در سامانه تعریف شود و اگر این خودروها در ترددهایشان تخلفی انجام می‌دهند مورد جریمه قرار بگیرند.
وی در پاسخ به این موضوع که پلیس راهور هم اعلام کرده این مهم باید با مصوبه هیئت دولت صورت بگیرد، گفته است: «پلیس راهور هم باید برای این موضوع همچون سایر وزارتخانه‌ها به هیئت دولت درخواست بدهد یا اینکه در کارگروه مطرح شود و از کارگروه بخواهد که این مسئله را دنبال کند. همه این موارد دارای راه حل هستند. مالکان خودروهای تاریخی هم اگر دغدغه تردد دارند باید بیایند و مطرح کنند تا کارگروه بررسی‌های لازم را طبق قانون انجام دهند تا اگر می‌توانند مجوز بگیرند. موضوعی نیست که ما بخواهیم مقاومت کنیم و کاری انجام ندهیم. در واقع راهور باید بیاید در جلسه کارگروه موضوع را مطرح کند تا کارگروه موضوع تعریف در سامانه راهور را مصوب کند و به هیئت دولت بفرستد. کسی جلوی راهور نگرفته است. من توصیه می‌کنم این افراد معترض درخواست و اعتراض خود را بنویسند و بخواهند که راهور این پلاک‌ها را تایید کند.»
سیامک جزنی یکی از کارشناسانی که در گذشته به عنوان نماینده کانون جهانگردی و اتومبیلرانی -که زیر مجموعه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است- در کارگروه حفظ و صیانت از وسایل نقلیه تاریخی حضور داشته و چندی پیش از این کارگروه استعفا داده است درباره پروسه کاری کارشناسان این کارگروه گفته بود: «پروسه کار ما در کارگروه به این شکل بود که تنها یک روز پیش از بازرسی به ما لیست خودروهای کلاسیک مد نظر داده می‌شد که در این لیست تنها اسم و مدل خودرو ذکر شده بود و همواره اصرار بر این بود که ما به عنوان عضو کارگروه تنها تایید کنیم که این خودرو تاریخی است یا نه؛ اما من نسبت به این موضوع انتقاد داشتم و بارها اعلام کردم که ما باید بررسی‌های کاملی‌تری انجام دهیم که آیا شماره سیلندر و یا کد اتاق خودرو صحیح است یا نه؟ تاکید داشتم که اسناد خودرو باید مورد بررسی کامل قرار بگیرد تا هویت خودرو کاملا مشخص شود. این در حالی است که در همین پروسه هم تلاش بسیاری می‌شد تا ما به اسناد خودروهای مورد نظر دسترسی نداشته باشیم؛ اما با این حال من بر اساس اطلاعاتی همچون کدهای اتاق و شماره سیلندر خودرو، تلاش می‌کردم متوجه احتمالات دستکاری و سندسازی‌ها شوم. همین موضوع را در گزارش‌هایم نیز قید می‌کردم. به عنوان مثال در چند مورد خودرویی که ما در شهر مشهد مورد بازدید قرار دادیم این موضوع را ذکر کردم که کلیه زیرسندهای این خودروها باید مورد بازبینی و بررسی قرار گیرد و اگر تصویری از قدیم خودرو دارند ارائه دهند. مثلا یکی از این خودروها یک «بنز پاگودا»ی قرمز رنگ ۲۵۰ و یک «دوج کرایسلر نیو پورت» بود. به هر حال خودروهای مهاجر یا همان قاچاق کاملا مشخص هستند و افرادی هم که این کار را انجام می‌دهند قابل شناسایی‌اند. متاسفانه جلسات کارگروه برای ارائه پلاک تاریخی بدون حضور کارشناسان برگزار می‌شد. به ما اجازه حضور در جلسات را نمی‌دادند و تنها در بازرسی و کارشناسی روزهای چهارشنبه ما را راه می‌دادند. این کار هم با حداقل امکانات و بدون دسترسی به اطلاعات و اسناد موجود بود و به ما می‌گفتند که خود ماشین را نگاه کنیم. در مورد خودروهای مهاجر هم من حتی پس از تایید راهور برای ارائه سند گزارشی در مورد دو خودروی ۲۵۰ اس ال و کرایسلر نیو پورت و کدها و شماره‌ها و تناقضات موجود را نوشتم و به دفتر کانون اتومبیلرانی و جهانگردی ارائه دادم؛ اما اینکه این نامه به چه سرنوشتی دچار شده است را دیگر من در جریان نیستم.»
جزنی در پاسخ به این موضوع که خودروهای دارای پلاک تاریخی اجازه تردد ندارند و در صورت تردد پلیس راهور خودروی آنها را توقیف می‌کند گفت: «کار کارشناسی خودروهای تاریخی کار بسیار دشواری است که تشخیص و بررسی آن نیاز به دقت و تخصص بسیار بالایی دارد. متاسفانه در این سال‌ها برخی نظرات غیرکارشناسی ارائه شده است که در پلیس راهور مشکل ایجاد کرده است. متاسفانه این کارشناسان به جای آنکه کار کارشناسی انجام دهند به دنبال خرید و فروش ماشین بوده‌اند و این در حالی است که من به عنوان یکی از کارشناسان این کارگروه کاملا تخصصی تلاش کرده‌ام که کار کنم، با این حال ابهامات آنقدر زیاد شد که در نهایت تصمیم به استعفا گرفتم.
همه چشم انتظار اقدام راهور و تصمیم دولت هستند
حالا با گذشت چندین سال از دادن پلاک تاریخی به خودروهای کلاسیک، مالکین این وسایل نقلیه، چشم انتظار اقدام پلیس راهور ناجا و تصمیم هیات وزیران دولت در خصوص تردد این خودروها هستند. دارندگان پلاک تاریخی خواستار این هستند که همچون سایر کشورها به جای پروسه چند ساله، تنها با حضور در محل شماره گذاری موفق به دریافت پلاک تاریخی شده و با این کار جلوی تخلفات و رانت‌های ایجاد شده نیز گرفته شود. بی‌تردید تا زمانی که دلالی و واسطه‌گری در این مهم دخیل است، نمی‌توان امیدوار بود که پلاک تاریخی عاقبت به خیر شود، از همین رو امید می‌رود دولت و نهادهای نظارتی و انتظامی با جدییت به این موضوع ورود کرده و به شماره گذاری خودروهای تاریخی سر و سامان دهند.
بازنشر از ایسنا ۱۴۰۱۰۵۱۵۱۱۵۲۴
