مگر قرار نبود ورزش سیاسی نباشد؟

به غیر از محرومیت آفریقای جنوبی در دوران آپارتاید، نمونه هایی برای جلوگیری از رقابت تیم های ملی به سختی می توان یافت. آلمان نازی در جام جهانی ۱۹۳۸ شرکت کرد، همانطور که فرانسه در جام های جهانی دهه ۱۹۵۰ با وجود جنگ‌های خونین آن کشور علیه جنبش‌های استقلال طلب در الجزایر، هند و چین شرکت کرد.

هیچ تحریم ورزشی علیه حکومت نظامی آرژانتین اعمال نشد که مردم خود را بازداشت و در استادیوم‌های فوتبال – که میزبان جام جهانی ۱۹۷۸ بودند – اعدام می‌کرد. نیجریه با وجود جنگ خونین و ویرانگر که منجر به مرگ ۲ میلیون نفر بر اثر گرسنگی شد اجازه داشت در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۰ شرکت کند. در این زمینه مثال زیاد است اما نکته اینجاست که فیفا معمولا تیم های ملی را به خاطر اقدامات دولتشان مجازات نمی کند. برای مثال میانمار نه به دلیل دیکتاتوری نظامی وحشیانه در این کشور، بلکه به دلیل ناکامی در انجام بازی مقدماتی جام جهانی با ایران، از جام جهانی ۲۰۰۶ کنار گذاشته شد. سوریه در سال ۲۰۱۴ به دلیل به میدان فرستادن یک بازیکن فاقد صلاحیت و نه به دلیل شرایط جنگی اجازه حضور در جام جهانی را نداشت.

منطق فیفا از این تمایل ناشی می شود که ورزش نباید سیاسی باشد. این چیزی بوده است که چندین نسل از مدیران فیفا پشت آن پنهان شده اند. با این حال به نظر می رسد که این ادعا پوچ است. ورزش بین المللی حول مفهوم دولت های ملی سازماندهی شده است. دولت‌ها به سرعت هر پیروزی تیم‌های ورزشی کشورشان را به عنوان مدرکی برای عظمت خود جشن می‌گیرند یا حتی یک تیم را به خاطر عملکرد ضعیف مجازات می‌کنند.

در مورد روسیه چه چیزی متفاوت است؟

دلایل متعددی وجود دارد که چرا حمله به اوکراین باعث شکستن سیاست فیفا در نگاه غیرسیاسی به تیم‌های ملی شده است. وحشیگری تجاوز روسیه یکی است و بی گناهی اوکراین دلیل دیگری است. این امر منجر به موجی از همدردی مشترک بین هواداران و بازیکنان در سراسر اروپا شده است. همچنین باید اذعان داشت که به نظر می رسد این همدردی در اروپا به خاطر نزدیکی فرهنگی باشد. فلسطینی‌ها، یمنی‌ها، افغان‌ها، عراقی‌ها و سوری‌ها باید از خود بپرسند که چه باید بکنند تا رنج‌هایشان به اندازه دردهای اوکراینی‌ها دیده شود؟ در واقع درخواست‌های مداوم فیفا برای تعلیق اسرائیل به دلیل رفتارش با فلسطینی‌ها شنیده نشده است. به همین ترتیب، اعتراض ها در مورد رفتار چین با جمعیت اویغور بعید است که منجر به محرومیت تیم ملی چین شود.

آتش بس المپیک

زمان آن فرا رسیده است که فیفا و سایر لیگ های ورزشی به جای یک واکنش موقت تحت فشار عمومی، سیاست های بلندمدت را توسعه دهند. ارگان‌های ورزشی می توانند با در نظر گرفتن مبنای قانونی در چنین شرایطی اقدام کنند. کمیته بین‌المللی از دیگر نهادهای ورزشی خواست پس از اینکه روسیه آتش‌بس المپیک را نقض کرده است علیه این کشور اقدام کنند.

این نشان‌دهنده احیای اخیر مفهوم المپیک در یونان باستان است که در آن از دولت‌شهرها خواسته می‌شد تا هرگونه خصومت را متوقف کنند تا ورزشکاران بتوانند در طول بازی‌ها به رقابت بپردازند. شهرهایی که آتش بس را رعایت نمی‌کردند با تحریم مواجه می‌شدند.

از دهه ۱۹۹۰، چندین تلاش برای احیای این سنت صورت گرفته است و بریتانیا موفق شد همه اعضای سازمان ملل را متقاعد کند که یک آتش‌بس برای بازی‌های المپیک ۲۰۱۲ لندن امضا کنند. آتش‌بس مشابهی توسط سازمان ملل متحد برای بازی‌های المپیک زمستانی و پارالمپیک زمستانی اخیر در پکن تصویب شد و قرار بود در ۲۰ مارس ۲۰۲۲ منقضی شود. به دلیل نقض این آتش‌بس است که روسیه توسط سازمان های ورزشی جهان تحریم شد.

البته حتی اگر روسیه برای حمله به اوکراین، منتظر پایان آتش بس می ماند، باز همین فشارها مواجه فیفا می شد تا علیه این کشور اقدام کند. چندین کشور از جمله استرالیا، ایالات متحده و هند به دلیل ادعای نقض حقوق بشر توسط چین از امضای آتش بس خودداری کردند.

سیاست یک بام و دو هوا

اگر قرار است که ورزش حول اصول اخلاقی سازماندهی شوند تا واکنش‌های تند به رویدادهای جاری را محکوم کنند، نوعی توافق جمعی برای این کار لازم است. این می تواند شامل ممنوعیت کشورهایی باشد که به کشورهای مستقل حمله می‌کنند، مرتکب نقض حقوق بشر در داخل کشور می‌شوند یا در تضمین مساوات برابر قانون شکست می‌خورند؛ مانند ممنوعیت تیم‌های آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید.

تحریم ایالات متحده و بریتانیا به خاطر اقداماتشان در عراق، عربستان سعودی به دلیل مداخله در یمن، ترکیه به دلیل رفتارش با کردها و برزیل به دلیل رفتارش با جمعیت‌های بومی مثال هایی بودند که چشم پوشی شد و می‌تواند با تصمیم واحدی به مقابله با آنها پرداخت. با تحریم روسیه، سازمان‌های ورزشی اکنون ممکن است چشم پوشی از این مسائل را دشوارتر ببینند.

منبع: ایسنا ۱۴۰۰۱۲۱۴۱۰۶۳۵